Эрдэнэт хотын Авто тээврийн байгууллагын 50 жилийн ойн баярын өдөр өнөөдөр тохиож байна. 50 жилийн түүхийг бичиж буй аймгийн Авто тээврийн байгууллагын өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн хөгжил, ололт амжилтын  талаар тус байгууллагын дарга  С.Гарьдпүрэвтэй ярилцлаа. 

-Эрдэнэт хотод авто баазын анхны суурь тавигдсан он цагаас ярилцлагаа эхэлье? 
-Юуны өмнө авто тээврийн салбарын түүхийг бичилцэж, тулгын чулууг тавилцсан ахмадууддаа, үе үеийн тээвэрчиддээ, энэ салбарт ажиллаж хөдөлмөрлөж буй хүн бүхэнд  Монгол Улсад Авто тээврийн салбар үүсэж хөгжсэний 100 жил, Орхон аймагт авто тээврийн байгууллага байгуулагдсаны түүхт 50 жилийн ойн мэндийг дэвшүүлье. 

Монгол Улсад Автотээврийн салбар 1925 онд “Монгол тээх нэвтрүүлэх газар” нэртэйгээр байгуулагдаж, анхы ачаа бараа, хүн, шуудан бичгийг авто машинаар зөөвөрлөж эхэлсэн түүхтэй. БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн  1974 оны есдүгээр сарын 24-ний өдрийн 376-р тогтоолоор Эрдэнэт хороонд  Булган аймгийн 8-р баазаас хоёр ПАЗ 672 автобус, мөн тооны  Газ 53 автомашин, дөрвөн жолооч, дарга гэсэн 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй хэсгийг шилжүүлж, одоогийн Хивсний үйлдвэрийн зүүн хойд талд эсгий гэрт үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлснээр Эрдэнэт хотод авто баазын анхны суурь тавигдсан юм. 

Авто тээврийн бааз байгуулах тухай БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн 1975 оны аравдугаар сарын 31-ний өдрийн 503-р тогтоол гарч, Тээврийн яамны сайдын тушаалаар Эрдэнэт хотод авто баазыг байгуулсан. 
Монгол Улс зах зээлийн эдийн засагт шилжсэнээр 1994 онд тус байгууллага бүрэн хувьчлагдаж, аймгийн Засаг даргын шийдвэрээр тээвэр, жуулчлалын “Өртөө” УҮГ болсон байдаг. Үүний дараа Засгийн газрын 2008 оны арванхоёрдугаар сарын 24-ний өдрийн 67 дугаар тогтоолоор Засаг даргын дэргэдэх агентлаг, “Тээвэр авто замын газар болон өөрчлөгдсөн. 
2015 онд Засгийн газрын 55 дугаар тогтоолоор Тээвэр, авто замын газар нь Авто тээврийн үндэсний төв ТӨҮГ-ын нэгж салбар болон, Авто тээврийн төв нэртэйгээр 26 орон тоотойгоор төрийн зарим чиг үүргийг хэрэгжүүлэн ажиллаж байна. 

-Аймгийн Авто тээврийн төв 50 жилийн ойгоо нэлээдгүй хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын ажилтайгаар угтаж байна. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юу? 
-Тэгэлгүй яах вэ. Улсын төсвийн 4.9 тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр оруулалтаар 1800 орчим зорчигч хүлээн авах хүчин чадалтай,  300 орчим автомашины зогсоолтой бүхий л үйлчилгээгээ нэг дор төвлөрүүлсэн Авто тээврийн төвийг барьж, 2024 онд ашиглалтад орууллаа.  

Мөн аймгийн ИТХ, орон нутгийн удирдлагуудын санал санаачилга, дэмжлэгтэйгээр орон нутгийн төсвийн  400 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар Авто тээврийн төвийн  авто оношилгоог өргөтгөж, тээврийн хэрэгслийн үзлэг оношилгооны чанар, хүртээмжийг  сайжруулаад  байна.  Хоёр жил дараалан хотын доторх нийтийн тээвэртээ парк шинэчлэлт хийсэн гээд олон зүйлийг дурдах байна. Манай аймаг бусад аймгуудаас ялгарах  онцлог нь хотын доторх нийтийн тээвэр юм. Хот тохижуулах газраас гадна хувийн дөрвөн аж ахуйн нэгжтэй хамтран 9 чиглэлд 28-30 автобус 22 мянган иргэнд үйлчилж байна. Мөн  гурван компанийн 200 орчим такси хотын доторх  үйлчилгээнд явж байна.  

Орхон аймагт 36 мянга гаруй тээврийн хэрэгсэл бүртгэлтэй. 2025 оны эхний хагас жилд 2300 гаруй тээврийн хэрэгсэл шинээр  нэмэгдсэн.

Сард 400-500 гаруй, долоо хоногт 80-100 орчим авто машин нэмэгдэж байна гэсэн үг юм.

Өнгөрсөн оны  мөн үед Тээврийн хэрэгслийн,  хяналтын үзлэг оношилгоонд өдөрт 70-80 авто машин ордог байсан бол 2 дахин нэмэгдэж өдөрт 150-200 авто машин ордог болсон. Өчигдөр л гэхэд 200 авто машин үзлэгт орох жишээний.  Эдгээр тоон мэдээллээс харахад  авто замын ачаалал нэмэгдэж, иргэдийн бухимдаад байгаа замын түгжрэл үүсэхээс аргагүй байгаа биз.  Тиймээс  л авто замаа өргөтгөх, уулзвар гарцаа нэмэгдүүлэх, шинэчлэх хөрөнгө оруулалтын ажлуудыг олноор нь хийж байгаа юм шүү дээ. 

- Авто тээвэр зорчигч, ачаа гэсэн хоёр  төрлөөр тээвэрлэлт хийдэг. Ер нь онцлог ихтэй салбар. 
-Аймгийн нийт зорчигч ачаа тээврийн 94 хувь нь авто тээврээр, үлдсэн 6 хувь нь галт тэргээр явдаг гэх судалгаа бий.  Авто тээвэр нь өөрөө айл бүрийн хаалганы гадна хүрч үйлчилдэг гэдгээрээ бусад тээврийн хэрэгслээс онцлогтой. 

Тээврийн салбарын эдийн засаг, нийгэмд үзүүлж буй үр нөлөө, ДНБ-нд эзлэх хувь нь улсын хэмжээнд дундаж буй 5.9 хувьтай байна. Энэ оны эхний хагас жилийн статистик мэдээллийг авч үзэхэд орон нутгийн  авто тээврийн байгууллагууд 62.9 мян.т ачаа тээвэрлэн, 24.0 сая.т.км-ийн ачаа эргэлт, 1.1 сая зорчигч тээвэрлэн, 24.0 сая.хүн.км-ийн зорчигч эргэлт хийж, авто тээврийн үйлчилгээнээс 8.9 тэрбум төгрөгийн орлоготой ажилласан байна.

Аймгийн Авто тээврийн төвөөр  өдөрт 90-110 тээврийн хэрэгсэл хот хооронд болон орон нутаг чиглэлд дунджаар 1200 иргэнд  24 цагаар үйлчилгээ үзүүлж байна. Манайх шиг 24 цагаар ажилладаг Авто тээврийн төв бусад орон нутагт байхгүй. Яалт ч үгүй газар зүйн байршлын онцлог өөр бусад зүйлс нөлөөлдөг. Хөвсгөл аймгийн автобус оройн 11:00 цаг, шөнийн 03:00 цагт манайд зогсолт хийдэг. Зорчигчид түр амарна, жолооч нар бүртгэлээ хийлгэнэ, манайхаас тээврийн хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдалд хяналт шалгалтаа хийгээд явуулах жишээний. 

-Ойрын жилүүдийн зорилго, зорилт нь юу байна вэ? 
-Орхон аймгийн Авто тээврийн салбарыг хөгжүүлэх дунд хугацааны хөтөлбөрийг аймгийн ИТХ-ын хуралдаанаар 2024 онд батлуулсан. Гурван жилийн хугацаатай хөтөлбөр юм. Үүн дээр ачаа, тээврийн ложистик төвийг байгуулна гэж тусгасан.

Газрын асуудал нь шийдэгдсэн Дөт барилгын материалын захын урд 1,7 га газарт ачаа тээврийн нэгдсэн төвийг байгуулахаар төлөвлөж байна.  

Өнөөдөр аймгийн хэмжээнд 21 автобусны буудал  байна. Авто замын засвар, шинэчлэлтэй холбоотойгоор зарим чиглэлийн  байршилд  автобусны буудлынхаа тоог нэмэгдүүлэх, нийтийн тээврийн үйлчилгээг шинэ төвшинд гаргахаар зорьж байна. Жишээлбэл, 2а хорооллын урд  шинээр автобусны буудал гаргах гэх мэт ажлуудыг үе шаттай хийж байна. Мөн дугуй засвар, авто угаалга гэх мэт 91 авто үйлчилгээний газруудынхаа үзүүлж байгаа үйлчилгээг чанаржуулахаар ажлын хэсэг гаран ажиллаж байна. 

Зам тээврийн яамнаас хотуудыг тойрсон хот хоорондын зам барих бодлогыг дэвшүүлсэн. Ерөнхийдөө манай аймгаар дамжин өнгөрч байгаа  автомашинуудыг хотын төв рүү оруулахгүйгээр тойрч өнгөрөх тухай асуудал юм. 

-Нийтийн тээврийн автобусны жолооч нарын харилцаа хандлагын  асуудал их яригддаг.  Нийтийн тээврийн хөгжил  ямар төвшинд байгааг   тодорхойлох эхний шалгуур нь энэ  байх. Ер нь нийгмийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцсэн үйлчилгээг үзүүлэхэд юун дээр анхаарч байна вэ?

-Нитийн тээвэртэй холбоотой гомдлын ихэнх хувийг энэ төрөл эзэлдэг. ЗДТГ-ын 70353511, манай байгууллагын 70344947 дугаарын утсаар иргэдийн санал хүсэлтийг хүлээн авч, гарсан зөрчил дутагдлаа шийдвэрлээд дахин гаргахгүй байхад анхаарч ажиллаж байна. 70344947 дугаар 24 цагаар ажилладаг. Нөгөө талдаа улирал бүр нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж байгаа тээврийн хэрэгслүүд Техник хяналтын үзлэгт орж, аюулгүй байдлаа хангадаг.

Энэ үеэр жолооч нарт сургалт, зөвлөгөө, мэдээллээ тогтмол өгдөг. Иргэдэд үйлчилж л байгаа бол зөв боловсон, цэвэр цэмцгэр үйлчилгээг үзүүлэх ёстой гэсэн шаадлагаа тавьдаг. Харилцаанаас харилцаа үүсдэг гэдэг. Нийтийн тээврээр үйлчлүүлж байгаа  иргэдэд ч асуудал  бий. Иргэд дуртай газраа бууя гэдэг, гудамныхаа үзүүр дээр гараа өргөөд зогсчихдог. Зогсохгүй явахаар зогссонгүй гэж гомдол гаргах жишээний.

Улаанбаатарт автобусаар явахдаа хаа дуртай газраа зогсож буугаад, дуртай газраа гараа өргөж суудаггүй шүү дээ. Автобусны буудлыг зорчигч урсгалаа дагаж л байгуулдаг. Жишээ нь, Уртын гол багт шинээр зам тавигдсан. Иргэдийн суурьших хөдөлгөөн их байна. Шинээр автобусны маршрут гаргах ёстой. Ингэхдээ иргэд нь хамгийн их төвлөрдөг хэсэгт автобусны буудлаа байгуулдаг. Дурын хаа нэг газар биш судалгаатай, үндэслэлд тулгуурлаж гаргадаг. 

Мэдээллийн төв