Ирэх оны хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалт болон нийгмийн салбарт хийх онцлог ажлын талаар Орхон аймгийн Засаг даргын орлогч М.Түмэнжаргалтай ярилцлаа. 

-Ирэх оны онцлох хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын ажил  юу байх вэ? 
-Бид авто замын засвар шинэчлэлтэд түлхүү анхаарна. Замаа урт хугацаанд эдэлгээтэй, чанартай хийхийн тулд тооцоо, судалгаа, шинжилгээтэйгээр  асуудалд хандаж байна. Одоо байгаа нийт авто замынхаа 30 хувийг хучихаар  төлөвлөсөн. Монгол Улсын Ерөнхий сайд  Л.Оюун-Эрдэнэ өнгөрсөн есдүгээр сард Орхон аймгийн иргэдтэй уулзах үеэрээ авто замын засвар шинэчлэлтийн төсөв санхүүг “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ыг 45 жилийн ойн хүрээндээ  орон нутгийнхаа хөгжилд хөрөнгө оруулалт хийх нь зүйтэй гэж үзэн 50 тэрбум төгрөгийг шийдвэрлэх үүрэг өгсөн. 

Үүнтэй холбоотойгоор Хотын захирагчийн алба, Хот  байгуулалт, барилга захиалагчийн алба болон бусад холбогдох мэргэжлийн байгууллагууд хамтран  засварлаж, шинэчлэх шаардлагатай авто замын судалгаа, тооцоог  хийж байна. “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын 50 тэрбум төгрөгийг  авто замын хучилт, шинээр асфальтан зам тавихад  зарцуулна. Харин авто замын нөхөөсийг  орон нутгийн төсвөөс шийднэ. Манай аймагт 130 км хатуу хучилттай  авто  зам бий. Үүний 60 хувь нь буюу 80,8 километрт нь их бага хэмжээгээр эвдрэл үүссэн байгаа. Иймд авто замаа засч, шинэчлэх тооцоог гаргахдаа  эвдрэл гэмтэл ихтэй замын хөдөлгөөний ачаалал их болон  насжилтаар  нь эрэмбэллээ. 

-Авто зам дагасан бүхий л асуудлыг цогцоор нь шийдэх байх тийм үү? 
-Тэгэлгүй яах вэ. Авто замын борооны ус зайлуулах сувгийг нэмж төлөвлөх, хуучныг засч сэлбэх юм. Ус зайлуулах сувгийг усны хэмжээнээс хамааруулан их, дунд, бага гэж ангилан авто замд далд ус зайлуулах сувгаас гадаргын ус зайлуулах ховилт суваг хийхээр шийдэл гаргасан. Мөн авто замын  бетон хийц хашлагыг  нийтэд гантиг  чулуун бордьюр болгохоор төлөвлөж байна. Үйлдвэрлэгч компаниуд 15-20 жилийн баталгааг бидэнд өгч байгаа.

Авто замын халтиргаа гулгаанаас хамгаалж авто замыг шинээр хийх хучилтын дор буюу хуучин асфальт бетонд ховил татаж замын халаалтын систем угсарна. Үүнийг  өндөр хөгжилтэй орнууд халтиргаа гулгаа ихээр үүсдэг налуу болон явган хүний зам дээрээ хийдэг юм билээ.  Засвар үйлчилгээ шаарддаггүй ийм нэг шинэ технологийг нэвтрүүлэхээр зорьж байна. Шинээр хийх авто зам дагуу явган хүний зам гэрэлтүүлэг гээд бүгд багтсан. Мөн авто замын огцом уруу хэсэгтэй  Уурхайчин хороолол, Баянбулаг баг зэрэг хэд, хэдэн газар бий. Тэдгээрт шинэ технологи ашиглаж халтиргаа гулгаанаас хамгаалсан түрхлэг түрхэнэ. 

-Ирэх жил Орхон аймаг хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангах орчин, нөхцөлийг бүрдүүлэхэд  онцгой анхаарч ажиллана гэж  мэдээлж байсан.  
-Тийм ээ.Сургууль, цэцэрлэгийн орчимд хүүхдийн аюулгүй байдлыг бүрдүүлж гэрэлтүүлэг, камержуулалт, авто машины зогсоолыг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөж байна. Камержуулалт гэхэд л гадна болон доторх орчин, орц гарцанд шийднэ.  Мөн гэрэлтүүлгийн судалгааг байшин хороолол, авто зам дагуух, гэр хороолол, сургууль, цэцэрлэг орчмын гэж дөрвөн чиглэлээр гаргаж, хөрөнгө оруулалтаа төсөвлөөд байна. Гэрэлтүүлэг, камержуулалтаа нэмэхээр жил бүр тодорхой хэмжээнд мөнгө төсөвлөсний  үр дүнд харьцангуй сайжирсан гэж бодож байна. 

-Хөрөнгө оруулалт бүтээн байгуулалтын ажлын чанар, гүйцэтгэлийг иргэд шүүмжилж байна. Ирэх жил энэ асуудалд ямар бодлого баримтлаж ажиллах  вэ? 
-Бүхий л үе шатанд нь тавих хяналтыг сайжруулна. Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээс эхлээд гүйцэтгэл дуустал гэсэн үг. Гүйцэтгэгч компаниас илүүтэй эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа тухайн компани стандартын дагуу бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж байгаа эсэх нь анхаарах асуудал болчхоод байна. Авто замын бордьюр нэг жил болов уу үгүй юу эвдэрсэн тохиолдол гарсан. Тиймээс шат шатандаа хариуцлагатай хяналттай байя гэж байгаа юм. Авто замын тендерт ороод ажил гүйцэтгэж байгаа компаниудад хүн хүчний нөөц, техникийн хүчин чадалтай холбоотой ч асуудлууд байна.  

Асфальт дэвсдэг машин нь дундаа ганц байх жишээний.  Авсан ажлаа сайн гүйцэтгэж  байгаа компаниуд ч  бий. Ирэх онд улсын хэмжээнд сонгон шалгаруулалтыг нээлттэйгээр зарлаж, хүн хүч, техникийн хүчин чадал сайтай  компаниуд  Орхон аймгийн авто замын засвар, шинэчлэлтийн ажилд орно гэдэгт найдаж байна. Норм дүрмийнхээ дагуу бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлээд технологийн горим зөрчихгүй тухайн ажлаа хийхэд ямар ч асуудал  үүсэхгүй шүү дээ. Мэргэжлийн хүмүүс авто замын засвар, шинэчлэлтийн ажил дээр зөвлөх үйлчилгээ авах тухай санал зөвлөмжийг өгч байна. Мөн иргэдийн хяналт ч байх боломжтой.  

- Ирэх онд Дэнж багийн замыг хэрхэн  шинэчлэх вэ ? Жил бүр л  энэ зам асуудал үүсгэж байна. 
-Сууриар нь шинэчлэхээс өөр шийдэл байхгүй. Дүгнэлт нь ч гарчихсан.  Миний санаж байгаагаар 2012 оны үед Дэнж багийн зам тавигдсан. Технологийн горим энэ зам дээр алдагдсан шиг байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, цэвдэгтэй хөрс байлаа гэхэд том хайрга чулуугаар  үечилж засан асфальт тавих ёстой байсан гэдэг ч  юм уу. 
Ирэх онд Кувейтийн тойргоос дээш Эрдэнэ багийн самбар хүртэл 100 хувь шинэчилнэ. Зарим хэсэгт  хөрс хуулалт хийнэ. Энэ хэсгийн зам Дэнж, Эрдэнэ гээд хоёр багийг хамардаг. Дэнж багт 2,7 км, Эрдэнэ багт 900 орчим метр нийт 3,6 км авто зам бий. Нэн түрүүнд засах шаардлагатай 1,6 км авто замыг бүрэн шинэчилж, засварлана. Зарим хэсэгт хөрс хуулалт хийнэ.  Мөн Баян-Өндөр хотхон болон ББ  паркийн  авто зам, VII сургуулийн  баруун талын авто зогсоолуудыг давхар шийднэ. 

-Аймгийн Засаг дарга иргэдтэй уулзах үед авто замтай холбоотой санал хүсэлт  олон  гарч байсан. Иргэдийн санал хүсэлтийг авто зам шинэчлэх ажилд хэр тусгав?
-Өнгөрсөн аравдугаар сард  аймгийн Засаг дарга Баян-Өндөр, Жаргалант сумын  бүх багийн иргэдтэй уулзаж санал хүсэлтийг нь сонссон.  Энэ үеэр Эрдэнэ багийн иргэдээс  Ёс заншлын өргөө рүү хатуу хучилттай авто зам тавьж өгөх  хүсэлт гаргасан. Үүний дагуу тус хэсэгт  0,9 км авто зам  шинээр сунгах ажлыг хийнэ. Мөн Баянцагаан багийн иргэдээс ПДҮ хэсгийн 1,1 км газрыг хатуу хучилттай болгох санал гаргасан.Үүнийг шийдвэрлэнэ.

-Урд замаа дөрвөн эгнээ болгох ажил ирэх жилээс эхлэх үү?
-Улсын чанартай  A1001, A1002 авто зам VI  хороолол хүртэл дөрвөн эгнээгээр үргэлжилж байгаад дуусдаг. Иймд  дууссан цэгээс нь цааш  Жастын ШТС хүртэл дөрвөн эгнээ болгоно.  Ингэхдээ энэ зам нь хоёр талаараа явган хүний болон дугуйн зам, гэрэлтүүлэгтэй, газар доогуур хоёр нүхэн гарцтай, авто машины зогсоолтой байхаар төлөвлөсөн. Энэ нь Эрдэнэт цэцэрлэгт хүрээлэн, Эко хороолол орчмын зам юм. Баяр наадмын өдрүүдэд ялангуяа зургаадугаар сарын нэгэнд энэ хэсэгт авто машины бөөгнөрөл, хөдөлгөөн урсгал нэмэгддэг учраас шинэчилнэ.  

Ер нь бидний  санхүүгийн нөөц боломж хязгаартай. Тиймээс зарим хэсэг  шинэчлэгдэхгүй үлдэхийг үгүйсгэхгүй. Жил бүр үе шаттайгаар шинэчлээд засаж сайжруулаад өргөжүүлээд байвал болох байх.  Ямар ч гэсэн ирэх онд “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийнхээ дэмжлэгтэйгээр орон нутгийн  замд дорвитой засвар, шинэчлэл хийхээр бэлтгэлээ хангаад байна. 
Эцэст нь иргэддээ хандаж хэлэхэд ирэх жил авто замын шинэчлэл, засвартай холбоотой хэсэг хугацаанд авто зам хаах, тоос шороо босох, таны гэр ажлын орчинд машин техник ажиллаж, дуу чимээ их гарч ая, тухыг тань алдагдуулах байх. Мөн замын ажил цаг агаарын нөхцөл байдлаас шалтгаалдаг учир төлөвлөсөн хугацаандаа дуусахгүй байх ч үе гарна. Энэ бүхнийг ойлгож, хүлээцтэй хандаарай гэж хүсмээр байна. 

Мэдээллийн төв