Орхон аймаг, Эрдэнэт хотын 2023 оны 23 онцлох хөрөнгө оруулалт, бүтээн  байгуулалтын ажлыг танилцуулж байна. 

1.    Номын өргөөтэй боллоо

 Орхон аймаг, Эрдэнэт хотын хүүхэд залуус, өндөр настан хэн бүхэн чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх боломжийг бүрдүүлж  “Номын өргөө”-г ашиглалтад орууллаа. 2021 онд орон нутгийн төсвийн 4,6 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар эхлүүлсэн тус бүтээн байгуулалт ашиглалтад орсноор орон нутагт 15 ажлын байр шинээр бий болж байна. 

2.    Сум өөрийн хөрөнгөөр  анх удаа 150 хүүхдийн цэцэрлэг барив

Аймгийн Баян-Өндөр сум  2.8 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар “Чандмань” баг буюу VII  хороололд 150 хүүхдийн цэцэрлэгийг ашиглалтад орууллаа. Энэ нь Монгол Улсад  сум өөрийн хөрөнгөөр цэцэрлэг барьсан анхны бүтээн байгуулалт болов. 

3.    Тав дахь багийн байрийг ашиглалтад оруулав 

Улсын төсвийн 2.8 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар Эрдэнэт хотын ууган багуудын нэг Зэстэд  “Иргэдэд үйлчлэх багийн нэгдсэн төв”    ашиглалтад орлоо. Төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэж буй анхан шатны багуудаа дэмжиж, нэг ижил загвартай цогцолбор барилгыг аймгуудаас анхлан Орхон аймаг ашиглалтад оруулж буй.  Энэ удаагийн бүтээн байгуулалт 5 дахь багийн байр юм.

4.    Эрүүл мэндийн гурван том үйлчилгээг нэвтрүүллээ

2020-2023 онд эрүүл мэндийн салбартаа онцгой анхаарч улс болон орон нутгийн төсвийн 23.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсний 10,2 тэрбум нь орон нутгийн төсөв байна. Үр дүнд Бүсийн оношилгоо эмчилгээний төв болон 8 өрхийн эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн хангалт 95 хувьд хүрлээ. Энэ онд хавдрын Бай эмчилгээ, дурангийн нэгдсэн тасаг байгуулж шинэ эмчилгээ үйлчилгээг нэвтрүүлснээр III шатлалын эмнэлэг рүү зорчих иргэдийн тоог буурууллаа. 

5.    Эрүүл мэндийн салбарт БНСУ-ын Дэгү, Бусан хоттой хамтран ажиллаж байна 

Эрүүл мэндийн салбарын гадаад харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлж БНСУ-ын Дэгү, Бусан хоттой хамтран ажиллаж байна. Хамтын ажиллагааны хүрээнд эмч эмнэлгийн ажилтнуудаа чадавхжуулах сургалтад хамрууллаа. Мөн Бусаны их сургууль Бүсийн оношилгоо эмчилгээний төвд Алсын зайн оношилгоо, эмчилгээний төв байгуулж, хүнд өвчтөний тохиолдолд зайнаас  эмнэлзүйн конференц болон онолшилгоо эмчилгээний зөвлөгөө авч байна.

6.    БНСУ-д туршлага судлах, эрүүл мэндийн үзлэгт хамрагдах эрхээр 14 багшийг шагнав 

Багшийн хөгжлийг дэмжих, мэдлэг, боловсрол, ур чадварыг нэмэгдүүлэх, ажиллах орчин нөхцлийг сайжруулах, багшийн нэр хүнд, үнэлэмжийг дээшлүүлэх зорилгоор “Багш” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Хөтөлбөрийн хүрээнд  өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард ЕБС-ийн багш нарын дунд “Би багш” арга зүйн тэмцээнийг хоёр үе шаттай зохион байгуулав. Тэмцээнд 500 орчим багш оролцсоноос ялагч 14 багшийг БНСУ-д туршлага судлах, эрүүл мэндийн үзлэг хамрагдах эрхээр шагнаж, урамшууллаа. 

7.    22 мянган сурагчийн ширээ сандлыг шинэчлэв 

Энэ онд орон нутгийн төсвийн 2.2 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар ерөнхий боловсролын 17 сургуулийн 282 танхимын 5072 ширээ, 10144 сандлыг шинэчиллээ. Ингэснээр нийт сурагчийн 92 хувь ьнь буюу 22018 сурагч стандартад нийцсэн ширээ сандалтай боллоо. 

8.    ”Хамтдаа Эрдэнэтэд  хөгжье” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна 

Аймгийн ИТХ-ын ээлжит 15 дугаар хуралдаанаар “Хамтдаа Эрдэнэтэд хөгжье”  хөтөлбөрийг батлуулан хэрэгжүүлж байна. Орон нутагт шилжин ирж суурьшсан иргэдийг дэмжих, төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалт, аж ахуйн нэгжийн уялдааг хангах нь энэхүү хөтөлбөрийн зорилго юм. Хөтөлбөрийн хүрээнд ШУТИС, МУБИС, АШУҮИХ зэрэг их дээд сургууль дээр өдөрлөг зохион байгуулж орон нутгаа сурталчилсны үр дүнд энэ онд  106  багш шилжин ирлээ. 

9.    “Уран эгшиг” сургуулийн сургалтын  орчинг шинэчлэв 

Орон нутагт урлагийн төрөлжсөн сургалттай ерөнхий боловсролын сургууль ганц байдаг нь Орхон аймгийн “Уран эгшиг” сургууль юм.  Энэ жил орон нутгийн төсвийн 1.3 тэрбум төгрөгийг сургуулийн өргөтгөл,  их засварт зарцуулж, сургалтын орчинг шинэчлэв.  Тус сургуульд урлагийн 13 төрлөөр 450 гаруй сурагч суралцаж байна. 

10.    Хүнд болон хөнгөн хэлбэрийн бэрхшээлтэй 80 гаруй хүүхдийн  сурч, хөгжих орчинг бүрдүүлэв 

Орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар “Тэгш боломж” төслийг хоёр дахь жилдээ хэрэгжүүлж байна. Ямар нэгэн бэрхшээлээс үл хамааран  хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн сурч, хөгжих боломж нөхцлийг хангах зорилгоор хэрэгжүүлж буй уг төсөлд хоёр жилийн хугацаанд 300 гаруй сая төгрөг зарцуулав. Төслийн хүрээнд ерөнхий боловсролын зургаан сургууль дээр байгуулсан “Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих” төвд хүнд болон хөнгөн хэлбэрийн бэрхшээлтэй 80 гаруй хүүхэд сурч, хөгжиж байна. 

11.    Орхон аймгийн сайн  жишиг хуулийн заалт болон улсын хэмжээнд хэрэгжихээр болов 

Хүнд болон хөнгөн хэлбэрийн бэрхшээлтэй хүүхдээ асарч буй эцэг, эх асран хамгаалагчдын эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын зардлыг 10 дахь жилдээ орон нутгийн төсвөөсөө санхүүжүүлж байна. Энэ хугацаанд давхардсан тоогоор 975 асран хамгаалагчийг хамруулж 512,4 сая төгрөг зарцуулав. Энэ ажил улсын хэмжээнд жишиг болж, ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжих Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулиар зохицуулсан билээ. 

12.    Монгол Улсын Ерөнхий сайдын шийдвэр 

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ энэ оны есдүгээр сард  Орхон аймгийн иргэдтэй уулзаж, иргэдээс гарсан санал хүсэлтэд тулгуурлан хэд хэдэн асуудлыг шийдвэрлэлээ. 

•   “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-аас улсын төсөвт төвлөрүүлдэг татвараас 50 тэрбум төгрөгийг Эрдэнэт хотын доторх авто замыг шинэчлэх, сайжруулах ажилд зарцуулахаар шийдвэрлэв. 
•  Орхон аймагт шинээр бий болж буй суурьшлын бүс 2а хороололд 960 хүүхдийн сургууль, 150 хүүхдийн цэцэрлэг, VII хороололд 960 хүүхдийн багтаамжтай сургууль барих төсвийг улсын төсөвт тусгав.
•    Спортын төрөлжсөн сургалттай “Ирээдүй Одод” сургуулийн дотуур байрны санхүүжилтыг ирэх оны төсөвт тусгав.
•     Нийтийн тээврийн парк шинэчлэл болон Дэнж, Оюут багт “Багийн нэгдсэн төв” барих санхүүжилтыг шийдэв. 

13.    “Орлогод нийцсэн орон сууц” төслийн эхний хоёр блок ашиглалтад орлоо  

Орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар “Орлогод нийцсэн орон сууц” төслийг хэрэгжүүлж байна. Баян-Өндөр сумын Уртын гол багийн 1.8 талбайд 5 блок 260 айлын сууц барьж байна. Энэ онд эхний хоёр блок ашиглалтад орж, оршин суугчдаа орууллаа. 

14.    Орхон аймаг аялал жуулчлалын салбартаа Зэс брэндийг онцлов 

Монгол Улсын Засгийн газраас 2023-2025 оныг “Монголд зочлох жил” болгон зарласан. Энэ хүрээнд дотоодын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилгоор зэс олборлодог болон борлуулдаг, зэсээр эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг уул уурхайн компаниудаа сурталчилж “Зэс фестиваль”ийг орон нутагт анх удаа зохион байгууллаа. Цаашид Орхон аймаг, Эрдэнэт хот зэсээ брэнд болгож аялал, жуулчлалын салбараа хөгжүүлэх зорилт дэвшүүлэв. 

15.    Өвлийн спортын хоёр наадмыг орон нутагт анх удаа Орхон аймаг зохион байгууллаа 

Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолоор дөрвөн жилд нэг удаа зохион байгуулдаг Монголын бүх ард түмний спортын өвлийн XVI наадам, хоёр жилд нэг удаа зохион байгуулдаг Монголын хүүхдийн спортын өвлийн VII наадмыг өнгөрсөн хоёрдугаар сард орон нутагт анх удаа  Орхон аймаг зохион байгууллаа.  Улсын хэмжээний хоёр том спортын наадмыг орон нутагтаа зохион байгуулснаар аймаг орон нутгаа сурталчилж, хүүхэд, залуучуудын дунд биеийн тамир, спортоор хичээллэх сонирхлыг нэмэгдүүлэв. 

16.    “Смарт Эрдэнэт” платформийг хэрэглээнд нэвтрүүллээ

Аймгийн ИТХ-ын 2021 оны 20 дугаар тогтоолоор “Цахим Эрдэнэт-1” хөтөлбөрийг батлуулан хэрэгжүүлж буй. Хөтөлбөрийн хүрээнд  “Смарт Эрдэнэт”  платформийг хэрэглээнд нэвтрүүллээ. Онцлог нь “E-Mongolia” төрийн цахим үйлчилгээний нэгдсэн системийн дэд систем байдлаар орон нутгийн төр, хувийн хэвшлийн  бүхий л үйлчилгээг нэг дор багтаасан цахим платформ юм.

17.    “Цахим төв”-ийг ашиглалтад орууллаа 

2020-2024 онд дэвшүүлсэн цахим аймаг болох зорилтын хүрээнд Нутгийн удирдлагын ордны нэг давхарт “Цахим төв”-ийг ашиглалтад орууллаа. Ингэснээр иргэд 215 төрлийн төрийн үйлчилгээг 24 цагийн турш авах боломжтой болов. Мөн “Багийн хөгжлийг дэмжих  хөтөлбөр”-ийн хүрээнд  26 багт “Багийн цахим” буланг ажиллуулж эхэлсэн анхны аймаг боллоо. Төрийн үйлчилгээг иргэдэд ойртуулсан уг булангаас E-Mogolia лавлагаа мэдээлэл авахын зэрэгцээ төрийн байгууллагын ажил үйлчилгээтэй холбоотой санал, хүсэлт, гомдлоо цахимаар гаргах боломжтой болов.  

18.    “Ногоон Эрдэнэт” хөтөлбөрийн хүрээнд 3,3 сая мод тарив 

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилга “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөн, “Ногоон Эрдэнэт” хөтөлбөрийн хүрээнд Орхон аймаг 2030 онд хүртэл 20 сая мод тарих зорилтыг дэвшүүлсэн. Хөтөлбөрийн хүрээнд 2022 онд 1,2 сая, 2023 онд 1,8 сая нийт 3,3 сая мод тарив. 

19.    ”Чингис хаан одонт” Морин хуур чуулга Эрдэнэт хотод тоглов 

Төрийн тэргүүн зэргийн “Чингис хаан” одонт, Монгол Улсын Соёлын элч, улсын филармонийн Морин хуурын чуулгын шилмэл уран бүтээлийн дээжис Эрдэнэт хотод эгшиглэлээ. Жил бүрийн арван хоёрдугаар сарын 11-нд  тохиодог Эрдэнэт хот, Анхдагч илгээлтийн эздийн өдөр, мөн аймгийн ЗДТГ-аас гурав дахь жилдээ өрнүүлж буй  “Соёлыг түгээе” аяны хүрээнд “Морин хуурын чуулга” 45 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр Эрдэнэт хотод тоглов.

 
20.    Гэр хорооллыг барилгажих боломжийг бүрдүүлж УДДТ-ийг нэмж  байгуулж байна 

Алслагдсан гэр хорооллын багуудад орон сууцны барилга барих боломжийг бүрдүүлэх зорилгоор Ус, дулаан дамжуулах төвийг барьж байна. Тодруулбал, улсын төсвийн 1,3 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар Их залуу багт, 4,3 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар Рашаант, Цагаанчулуут багт, 585 сая төгрөгөөр Уурхайчин багт тус тус Ус, дулаан дамжуулах төвийг барив. 

21.    Эрдэнэт хот дулааны төв шугамаа өргөтгөлөө 

Улсын төсвийн 4.3 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар дулаан дамжуулдаг 600 мм-ийн диаметртэй шугамыг сольж 700 мм болгон өргөтгөв. “Эрдэнэт” ДЦС ТӨХК-ийн урдаас төв хүртэлх 3,5 км үргэлжлэх дулааны төв шугамыг шинэчиллээ. 

22.    Бохирын III  коллекторыг барьж байна 

Эрдэнэт хот зүүн урагшаа тэлэх хэтийн төлөвлөгөөтэй. Аймгийн ерөнхий болон хэсэгчилсэн төлөвлөгөөнд орон сууцны хорооллууд барихаар тусгасан. Үүний дагуу “Эрдэнэт” ДЦС-аас Цагаанчулуут баг хүртэлх 6,4 километр үргэлжлэх бохирын III  коллекторыг барьж байна.

23.    “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын  анхны баяжмалаа гаргаж эхэлсний түүхт 45 жилийн ой тохиов 

ХХ зууны Манлай бүтээн байгуулалт, уулын баяжуулах Эрдэнэт үйлдвэрийн Эрдэнэтийн-Овоо ордыг нээсний түүхт 60 жил, “Эрдэнэт үйлдвэрийг барьж байгуулах тухай” БНМАУ, ЗСБНХУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр байгуулагдсаны 50 жил, Эрдэнэт үйлдвэрийн эхний ээлж ашиглалтад орж  анхны баяжмалаа  гаргаж  эхэлсний түүхт  45 жилийн ой энэ сарын 14-нд тохиолоо. Эрдэнэт үйлдвэр нь анх жилд 4 сая тонн хүдэр боловсруулах хүчин чадалтайгаар зэс молибденийн  баяжмалын үйлдвэрлэлээ эхлүүлж байсан бол өнөөдөр жилд 37 сая тонн хүдэр олборлон, 32.5 сая тонн хүдэр боловсруулж байна.