Сурвалжилга:Хувийн туслахын ачаар ээжийнхээ гарыг амрааж, хүссэн спортоороо хичээллэж байна

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай хуулийн 32 дугаар заалтыг Орхон аймаг хэрэгжүүлж байна.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхий тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.2-т хувийн туслах үйлчилгээ, зөвлөлдөх бүлэг буюу харилцан суралцах, зөвлөгөө өгөх үйлчилгээгээр хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний бие даан амьдрах эрх нь хангагдана гэж тусгасан байдаг. Хуулийг 2016 онд баталсан ч хэрэгжилт хангалтгүй байсаар өнөөг хүрч буй.
Нийслэл хотод “Түгээмэл хөгжил” төв 10 жилийн өмнө Японоос туршлага судлан хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн хувийн туслах үйлчилгээ авах үйлчилгээг анхлан нэвтрүүлсэн байдаг. Ийм төрлийн үйлчилгээ байдаг гэдгийг зах зухаас нь мэддэг болоод 10 жил, ийм эрхтэй шүү гэдгийг нь хуульдаа тусгаад 5,6 жил болж ээ.

Орхон аймаг хуулийн хэрэгжилтийг хангаж орон нутгийн төсвөөс 64 сая төгрөгийн санхүүжилтийг шийдвэрлэн “Хүмүүн бие даан амьдрах төв” ТББ-тай хамтран хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн хувийн туслах үйлчилгээ авах төслийг 21 аймгаас анхлан хэрэгжүүлж эхлээд дөрвөн сар болж байна.

Хувийн туслах үйлчилгээ гэхээр тусгай хэрэгцээт иргэний гэрт нь очиж цэвэрлэгээ хийх, хоолыг нь хийх эсвэл хувцсыг нь угаах тухай ойлголт төсөл эхлэх үед байв. Одоо энэ ойлголт өөрчлөгджээ. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд нийгмийн харилцаанд илүү их оролцож, сурч, ажиллахыг хүсдэг, төрийн үйлчилгээ авах, үсчин орж үсээ засуулах, дэлгүүр, кофе шоп орох, найз нөхөдтэйгөө уулзах гээд хүн бүхэнд байдаг хэрэгцээ тэдэнд ч бий. Харин энэ хэрэгцээгээ хангахад туслах нь хувийн туслах үйлчилгээний гол зорилго юм.

Ерөөс хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн хувийн туслахын ачаар хүссэн ажлаа хийдэг, очих гэсэн газраа очдог, уулзъя гэсэн хүнтэйгээ уулзаж нийгмийн бүхий л харилцаанд оролцох болсон нь хамгийн сайхан нь.

Сэтгэгдэл-1

Хувийн туслах үйлчилгээнд хамрагдаж ээжийнхээ гарыг жаахан ч гэсэн амрааж байгаадаа баяртай байна гэж ярих тулгуур эрхтний бэрхшээлтэй Б.Ганцоож хүүгийн яриа энэ үйлчилгээ ус, агаар мэт хэрэгтэй байсныг илтгэнэ. Төсөл хэрэгжиж эхлэх хүртэл хаана явна ээжтэйгээ, хаашаа л явна ээж эсвэл гэр бүлийн хэн нэгнийхээ завтай өдрийг хүлээдэг байв. Харин төсөл хэрэгжиж хувийн туслах үйлчилгээ авснаар өөрийн хүссэнээр үсчин орж, найзуудтайгаа уулзаж ажлаа амжуулдаг болжээ. Тэр багагүй хугацаанд хүсэж байсан ч эхлүүлж чадаагүй пара волейболоороо ч хичээллэж амжилт гаргав. Энэ бүхэн хувийн туслахтай болж өөр өөртөө цаг гаргасны ач хэмээн ярьж байна.

Сэтгэгдэл-2

Говил багт оршин суух Ч.Амаржаргал, П.Сувдмаа гуай нар бие биеэ мэдэх эртний танилууд. Ч.Амаржаргал гуай 2015 оноос хойш пара хөнгөн атлетикаар хичээллэж, энэ хугацаанд 2018 онд Сэлэнгэд болсон улсын аваргын алт, хамгийн сүүлд Засгийн газрын тогтоолоор дөрвөн жилд нэг удаа зохион байгуулдаг Бүх ард түмний спортын 15 дугаар их наадмын пара хөнгөн атлетикийн төрөлд тусгай байр гээд олон амжилтын эзэн болсон нэгэн.

Өөрийн дураар гэрээс гарч чадахгүй хүнд спортоор хичээллэж тэр тусмаа амжилт гаргана гэдэг тухайн үед “тээр хол” санагдаж ёстой л нөгөө үлгэрийн юм шиг бодогдож билээ хэмээн ярьсан. Энэ бүх амжилт нь түүний багш, дасгалжуулагч, найз, хувийн туслах гээд олон дүрд хувирдаг одоо түүний “албан ёсны” хувийн туслах болсон П.Сувдмаа гуайтай салшгүй холбоотой. П.Сувдмаа гуай төдийгөөс өдийг хүртэл дасгал сургуулилтад нь зөөж бэлтгэл хийлгэх, тэмцээнд уралдаанд авч явах гээд энэ бүх зүйлийг сайн дураар хийдэг байсан бол сургалтад суун гэрчилгээгээ авснаар тавдугаар сараас "албан ёсны хувийн туслах" болсондоо туйлын баяртай байх болжээ.

ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ 13 ИРГЭН ХУВИЙН ТУСЛАХЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭ АВЧ БАЙНА

Орхон аймагт 4000 гаруй хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн ажиллаж амьдарч байна. Эдгээрээс 426 нь хүнд хэлбэрийн буюу хэн нэгний асаргаа хараа хяналтад байдаг хүмүүс. Өнөөдрийн байдлаар төслийн хүрээнд төрийн албан хаагч, оюутан, гэртээ суугаа иргэн гээд 25 хүн хувийн туслахаар бэлтгэгдэж, тулгуур эрхтэн, харааны бэрхшээлтэй 13 иргэнд хувийн туслах үйлчилгээг үзүүлж байна. Мөн энэ үйлчилгээг авах хүсэлтээ илэрхийлсэн 6 иргэн байгаа ажээ.

ӨМНӨ НЬ МЭДЭРЧ БАЙГААГҮЙ ТИЙМ НЭГ "ЭРХ ЧӨЛӨӨГ" МЭДЭРДЭГ

“Хүмүүн бие даан амьдрах төв”-ийн тэргүүн П.Ганчимэг “Хувийн туслах үйлчилгээ гэдэг зүйлийг хуульд тусгаад хэдэн жил өнгөрсөн ч өнөөг хүртэл нийгэмд танигдаагүй, таниулж чадаагүй шинэ ойлголт. Энэ шинэ ойлголтыг орон нутагтаа хэрэгжүүлэх боломжийг олгож, шаардлагатай санхүүжилтийг шийдвэрлэсэн аймгийн удирдлагуудад талархаж байгаагаа илэрхийлье. Бидэн шиг тусгай хэрэгцээт хүмүүст үгээр хэлэмгүй ач холбогдолтой төсөл юм. Миний хувьд 2016 оноос ийм үйлчилгээ байдаг гэдгийг мэдэж тэр үеэс өөртөө хувийн туслах авч ажиллуулсан. Яаж ийгээд л санхүүгээ зохицуулаад цалинжуулна. Группын зээл аваад хувийн туслах авч байсан үе ч байна. Хувийн туслахтай болсноор биднийг байнга асардаг ар гэрийнхэн маань тайван ажлаа хийх, амрах, өөрийн хүссэн зүйлээ хийх цаг, зав нь гарч байгаа юм шүү дээ. Тэгэхээр хувийн туслахууд маань бидэнд ус, агаар мэт хэрэгтэй нандин хүмүүс минь юм” гэсэн.

Нэг үгээр хэлэхэд хувийн туслахтай болсноор хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд эрх чөлөөг мэдрэх болжээ. Ингэж хэлэхийн учир нь, найз нөхөдтэйгөө уулзахдаа ээжийгээ аавыгаа эсвэл нөхрөө дагуулж очно. Өөрийн хүссэнээр байж чадахгүй байх тохиолдол энүүхэнд. Харин хувийн туслахтай болсноор хаана ч өөрийнхөөрөө байж чаддаг болжээ. Байнга дагуулж явдаг гэр бүлийнхнийхээ хараа хяналтаас ангид тийм нэг өмнө нь мэдэрч байгаагүй эрх чөлөөг мэдэрдэг гэж тэд хэлж байна.

БУСАД АЙМГУУД ТУРШЛАГА СУДАЛЪЯ ГЭЖ ХАНДАХ БОЛОВ

Хувийн туслахууд нэг цагт 8500 төгрөгөөр цалинжина. Нийгмийн даатгал байгууллагын шимтгэл зэргийг хасаад гар дээр авах нэг цагийн хөлс нь 4500 төгрөг. Нэг тусгай хэрэгцээт иргэн сард 85-аас илүүгүй цагийн хувийн үйлчилгээг авах эрхтэй. Сард 85 цаг хувийн туслах хийсэн ажилтан 382500 төгрөгийн цалин авдаг байна. Хувийн туслах хийе гэсэн хэн дуртайг нь ажиллуулахгүй. Эхний ээлжид хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүстэй хэрхэн харьцах, ядаж л тэргэнцэртэй яаж харьцах, яаж түрэх гэх мэт сургалтад хамруулж мэргэшүүлсэн гэрчилгээ олгоно. Энэ бүхний дараа хувийн туслах авах хүсэлт гаргасан иргэнтэй нууцлалын гэрээ байгуулж хувийн туслахаар ажиллах эрхтэй болно. Амжилттай хэрэгжиж буй энэхүү төслийн талаар бусад аймгууд туршлага судалъя хэмээн хандах болжээ.